1. İlin Sanayi Yapısı

Amasya’da sanayi; 1926 yılında kurulan Eski Çeltek Kömür İşletmesi ve 1955 yılında kurulan Yeni Çeltek Kömür İşletmesi ile fabrika ölçeğindeki sanayileşme hareketi ise 1954 yılında Suluova’da Şeker Fabrikası’nın kurulması ile başlamıştır. Pancar ekiminin artırılması ve Amasya Şeker Fabrikasının kurulması ile başta şeker sanayi olmak üzere gıda sanayinde gelişmelerin başlangıcını oluşturmuştur.

Amasya İli sanayisi uzun yıllar taşa toprağa dayalı işletmelerden oluşmuş, 5084 sayılı kanunun uygulanmaya başlaması ile imalat sanayi, tekstil, mobilya ve madencilik alt sektöründe Amasya Beji olarak ünlenen ve markalaşan mermer sanayinde ciddi gelişmeler olmuştur. Amasya ilinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletme sayısı 835’ dir. Türkiye sanayi işletmeleri toplamı içerisinde %0.55’lik bir oran ile sanayisi gelişmekte olan illerimiz arasında yer almaktadır.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’in 27 Ocak 2021 da açıkladığı verilere göre; 2019 yılı Amasya İli GSYİH’si 12.068.708.000 TL ile Türkiye GSYİH’ sının 0,3' lük kısmını oluşturmaktadır. Bu miktara göre GSYİH sıralamasına göre 81 il arasında 57. Sırada yer alırken, Kişi başına düşen milli gelir sıralamasında 81 il arasında 46. sırada yer almaktadır.

Amasya GSYİH’nin % 22,43’ünü Kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri,  %20,82’ sini Tarım, ormancılık ve balıkçılık, % 15,49’unu Hizmetler, % 13,78’ ini Sanayi Faaliyetleri, %9,91’ini Vergi-sübvansiyonlar ve %17,57’sini ise diğer faaliyetler oluşturmaktadır.

TÜİK verilerine göre 2019 yılı Amasya’nın kişi başına düşen milli geliri 35.743 TL (6.294 $) dır. Bu değerle Amasya kişi başı milli gelirde TR83 Bölgesinde ilk sırada yer almaktadır. TR83 Bölgesindeki illerin kişi başı milli gelirleri;  Amasya (6.294 $), Samsun (6.128 $), Çorum (5.562 $), Tokat (4.737 $) olarak sıralanmaktadır.

Amasya ilinde “Gıda ürünleri ve içecek imalatı, madencilik ve taş ocakçılığı, taşa toprağa dayalı sanayi ile başka yerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı sektörleri öne çıkmaktadır. 2010-2020 yılları arasında ilde firmaların yaptığı yatırımlar incelendiğinde de aynı sektörlerin öne çıktığı, bu sektörlerden farklı olarak enerji üretimi için (HES) ve (RES) yüksek bütçeli yatırımların başlatıldığı dikkat çekmektedir. Amasya Yeşilırmak üzerinde kurulan 11 HES’i elektrik üretimine başlamış olup ortalama yıllık 646,50 GWh elektrik enerjisi üretilmektedir. Ayrıca Yeşilırmak üzerinde yıllık 103,18 GWh lık elektrik enerjisi üretecek 4 adet HES de proje aşamasındadır. Yeni projelerle birlikte HES’lerdeki üretilecek bu enerji miktarı Amasya ilinin yıllık elektrik enerjisi tüketiminden fazlasını karşılayacaktır.

 Amasya yöresindeki Amasya Beji doğal taş yatakları rezervi (1.400.000.000m³), Türkiye’de kayıtlı doğal taş rezervinin %21’ini, dünyadaki bilinen rezervlerin ise yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır. Sarı-bal rengindeki doğal taşı(mermeri), görünüm ve kalitesiyle (leke tutmaz, su emmez, aşınımı az) ulusal ve uluslararası ölçekte adını yurtdışına duyurmayı başarmıştır. 2020 yılında, Çin Halk Cumhuriyeti, Hindistan, Bangladeş, Tayvan, Lübnan, Suudi Arabistan başta olmak üzere 40 dan fazla ülkeye ihracat gerçekleştirilmiştir.

Mermerde Amasya, blok ve plakadan 0,5 cm’ye kadar her boyut ve teknikte işlenmiş, yarı işlenmiş ve blok üretimi gerçekleştirebilecek kapasite ve çağdaş teknolojiye; 6 sınıfta 18 farklı doğal taştan oluşan ürün gamına sahiptir. Gelecekte Amasya ekonomisine ciddi katkılarının olacağı düşünülmektedir.

Amasya Organize Sanayi Bölgesinde faaliyette bulunan mermer işletmeleri ve bu firmalarla bağlantılı çalışan Kervansaray, Akyazı, Eliktekke ve Musa Köy civarındaki mermer ocakları ve diğer mermer firmalarıyla birlikte Mermer sektörünün İlimizdeki istihdama büyük katkısı olduğu gibi ilimiz ihracatının artmasında da önemli bir yer tutmaktadır.

Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüğünün proje sahipliğini yürüttüğü “Amasya Beji Mermerinin Rekabete Hazırlanması” projesi neticesinde “Amasya Beji Mermeri”  Coğrafi İşaret alarak Türk Patent ve Marka Kurumunca tescillenmiştir.

İlimizde sanayi alanında Mermer, kuru maya, ankastre mutfak tipi aspiratör, davlumbaz, ürünleri, tekstil ürünleri, Rivet, mobilya ve ofis mobilyaları, linyit, metal sanayi ürünleri,  kimyevi ve plastik sanayi ürünleri Yurt içine satışı yapıldığı gibi yurt dışına da ihracatları yapılmaktadır. Mermer, ankastre mutfak ürünleri ihracatta önemli yer tutmaktadır. Amasya da mermer sanayi önemli ölçüde gelişmiş olup yurt dışına ihracat yapılmaktadır.

Amasya ilinde Amasya OSB, Merzifon OSB, Suluova Karma OSB ve Suluova Besi İhtisas OSB olmak üzere 4 OSB bulunmaktadır. 3 Karma OSB ile ilgili bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.

Küçük Sanayi Siteleri:

Amasya ve Merzifon’ da ikişer, Suluova, Taşova, Gümüşhacıköy ve Göynücek ilçelerinde birer adet olmak üzere 8 küçük sanayi sitesi bulunmaktadır. KSS’ de toplam 1.816 işyeri bulunmaktadır. Faaliyette bulunan KSS’ lerde 1.793 işyeri dolu olup bu işyerlerinde toplam 3.549 kişi istihdam edilmektedir. İlimizdeki Küçük Sanayi Sitelerine ait işyerlerinin dolu, boş ve istihdam durumunu gösteren tablo aşağıya çıkarılmıştır.  

2. İlde Öne Çıkan Sektörler

Amasya İlinde bulunan sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda, %21,95 Gıda ürünleri imalatı, %20,21 Mobilya imalatı, %10,28 ile Fabrikasyon metal ürünleri imalatı sektörlerinin ilk sıralarda olduğu görülmektedir.

3. İlde Öne Çıkan Yatırım Alanları

Talebi Karşılamaya Yönelik Yatırımlar

• Merzifon OSB Genişleme Alan çalışması (144 ha)
• Mermer Ocakları ve işleme tesisleri
• Gıda (Et-Süt işleme üniteleri)
• Başka yerlerde sınıflandırılmamış makine ve teçhizat imalatı (Elektrikli, elektriksiz ev aletleri imalatı)
• Mobilya imalatı

Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar

• Gıda Ürünleri ve İçecek İmalatı
• Hayvancılıkla entegre işleme tesisleri yatırımları
• Madencilik (Mermer, Taş Ocakçılığı, Linyit Madenciliği ve Briketlenmesi)
• Soğuk hava depoları (Yaş sebze ve meyveler için)
•  Yeşilırmak üzerinde yapımı devam eden elektrik üretim santralleri yapımı. (HES)
•  Meyve ve sebzelerin kalibre boylama, paketleme ve ambalajlama
• Rüzgâr elektrik santral yapımı (RES)
• Güneş enerjisi santral yapımı (GES)

4. Amasya’da Faaliyet Gösteren Sanayi Siciline Kayıtlı İşletmeler

5. İlin Dış Ticareti

TUIK verileri esas alınmıştır.                                   * TUIK verileri esas alınmıştır.

Amasya’nın Yıllara Göre İhracat-İthalat Durumu (000.ABD Doları) (Tuik)

6. İlin Dış Ticarete konu olabilecek Potansiyeli

TÜİK 2020 yılı Dış Ticaret verileri dikkate alındığında Amasya’dan İhraç edilen ürünlerin değeri 92.673.309 $; ithalat ise 40.202.360 $’ dır. Bu durum kentsel dış ticaret hacminin 132.875.669 $ olduğunu göstermektedir. Ancak ilimizde bazı işletmelerin merkezlerinin il dışında bulunması nedeniyle İlin gerçek İthalat ve İhracat rakamları TÜİK rakamlarının üzerindedir.

Özellikle Türkiye’de önemli bir rezerve sahip Amasya beji doğal taş yataklarından çıkarılarak ihracatı yapılan mermerin, üretiminin %95’ini 25’ten fazla ülkeye ihraç edilen kuru mayanın, ankastre grubu, mobilya ve tekstil ürünlerinin değerleri, firmaların merkezlerinin ilimiz dışında olması nedeniyle TÜİK dış ticaret verileri içinde yer almamaktadır.

Bu veriler ışığında değerlendirme yaptığımızda ilimizde mermer, ankastre mutfak ürünleri, maya, un ve tahıl ürünlerinin dış ticaret potansiyeli bulunduğunu söyleyebiliriz.

Tarım ürünlerinden ise; elma, kiraz ve kuru soğan dış ticarete konu olabilecek ürünler arasında yer almaktadır.